İstilacı türler, çevreye, ekonomiye yahut insan sağlığına zarar verebilecek mahalli olmayan bitkiler, hayvanlar yahut öteki organizmalardır. Kazara yahut kasıtlı nakliyat yahut iklim değişikliği şeklinde muhtelif yollarla yeni bir alana getirilebilirler.
Birtakım manzaralar, istilacı hayvan türlerine öbürlerinden daha duyarlıdır. Bu faktörler şunlardır:
- Müsait bir hayat alanının varlığı
- Naturel avcıların yahut rakiplerin olmaması
- Yemek ve suyun mevcudiyeti
- İklim
Ziraat yahut kalkınma için temizlenmiş olanlar şeklinde oldukca fazla bozulmuş manzaraların istilacı türler tarafınca salgın edilme olasılığı daha yüksektir. Bunun sebebi, bu manzaraların istilacı türler için daha müsait bir hayat alanı sağlamasıdır, şundan dolayı daha çok yemek ve su sunarlar ve naturel avcılara yahut rakiplere haiz olma olasılıkları daha düşüktür.
İstilacı hayvan türleri etraf, iktisat ve insan sağlığı üstünde mühim bir etkiye haiz olabilir. Bunlar:
- Ekosistemlerin yapısını ve işlevini değişiklik yapmak
- Mahalli türlerle besin ve kaynaklar için rekabeti alt edin
- Rahatsızlıkları insanlara ve hayvanlara bulaştırmak
- Ekonomik zarara niçin olmak
İstilacı hayvan türlerinin getirilmesini ve yayılmasını önlemek için adımlar atmak önemlidir. Bu adımlar şunları ihtiva eder:
- Mahalli nebat ve hayvanların kullanımının teşvik edilmesi
- İthal edilen malların istilacı türler açısından incelenmesi
- İstilacı türlerin salgın edilmiş alanlardan ortadan kaldırılması
- Halkın istilacı türlerin tehlikeleri hikayesinde eğitilmesi
Bu adımları atarak çevremizi, ekonomimizi ve insan sağlığımızı istilacı hayvan türlerinin zararı dokunan etkilerinden korumaya destek olabiliriz.
| İstilacı Türler | Görünüm |
|---|---|
| Hayvan | Yerli türlerin yüksek çeşitliliğine haiz alanlar |
| Nebat | İstilacı türlerin naturel hayat alanlarına benzer iklime haiz alanlar |
| Mikroorganizma | Naturel avcıların yahut rakiplerin bulunmadığı alanlar |
| Patojen | Kırılgan konakçıların yoğun olduğu alanlar |
Bir manzaranın istilacı türlere karşı duyarlılığı aşağıdakiler de dahil olmak suretiyle bir takım unsur tarafınca belirlenir:
- Mahalli türlerin çeşitliliği
- İklim
- Naturel avcıların yahut rakiplerin varlığı
- Kırılgan konakçıların yoğunluğu
Yüksek mahalli tür çeşitliliğine haiz manzaralar, mahalli türlerin kullanabileceği daha çok kaynak çeşitliliği sağlamış olduğu için istilacı türler tarafınca istilaya karşı daha dirençlidir. Bu, istilacı türlerin kaynaklar için mahalli türlerle rekabet etmesini zorlaştırır.
İstilacı bir türün naturel hayat alanına benzer iklime haiz manzaralar, istilacı türün hayatta kalması ve gelişmesi için gereksinim duyduğu koşulları sağlamış olduğu için istilaya daha yatkındır. Mesela, sıcak ve nemli bir iklime has istilacı bir bitkinin benzer bir iklime haiz bir manzarayı salgın etme olasılığı daha yüksek olur.
Naturel avcıların yahut rakiplerin noksan olduğu manzaralar istilaya daha yatkındır şundan dolayı istilacı türlerin yerleşip yayılması için daha çok fırsat sağlarlar. Mesela, yeni bir manzarada naturel avcısı olmayan istilacı bir hayvanın ölüm kalım ve üreme olasılığı daha yüksek olur ve bu da popülasyonunda bir artışa neden olur.
Kırılgan konakçıların yüksek yoğunlukta olduğu manzaralar, istilacı türlerin yayılması için daha çok fırsat sağlamış olduğu için istilaya daha yatkındır. Mesela, mahalli bir bitkiye parazit olabilen istilacı bir bitkinin, mahalli bitkinin yaygın olduğu bir manzarayı salgın etme olasılığı daha yüksek olur.
II. İstilacı türler nedir?
İstilacı türler, naturel hayat alanlarının dışındaki bir bölgeye getirilen ve yerleşip yayılan, çevreye, ekonomiye yahut insan sağlığına zarar veren mahalli olmayan bitkiler, hayvanlar yahut öteki organizmalardır.
İstilacı türlerin bir görünüm üstünde muhtelif negatif tesirleri olabilir, bunlar içinde şunlar yer alır:
- Yemek, su ve alan şeklinde kaynaklar için mahalli türlerle rekabet
- Yerli türlerin avlanması yahut parazitlenmesi
- Rahatsızlıkların mahalli türlere bulaşması
- Toprağın bileşimini yahut bir havzanın hidrolojisini değiştirerek fizyolojik çevrenin değiştirilmesi
İstilacı türler hem de ziraat, ormancılık ve balıkçılık verimliliğini azaltarak ve istilacı türlerin idare maliyetini artırarak iktisat üstünde negatif etkilere de niçin olabilir.
İstilacı türler hem de rahatsızlık bulaştırarak yahut alerjik reaksiyonlara yol açarak insan sağlığı açısından da risk oluşturabilir.
III. İstilacı türlerin tesiri
İstilacı türler etraf, iktisat ve insan sağlığı üstünde mühim etkilere haiz olabilir.
- Ekosistemlerin naturel dengesini bozabilir, mahalli türlerin yerlerini değiştirebilir ve gıda zincirlerini bozabilirler.
- Altyapıya ve mülke zarar verebilirler ve her sene şirketlere ve hükümetlere milyonlarca dolara mal olabilirler.
- İnsan ve hayvanlara rahatsızlık bulaştırabilirler.
İstilacı türlerin tesiri, iklim değişikliği yahut kirlilik şeklinde öteki faktörler tarafınca esasen baskı altında olan bölgelerde bilhassa şiddetli olabilir. Mesela, istilacı türler, yükselen okyanus sıcaklıkları sebebiyle esasen tehdit altında olan mercan resiflerinin azalmasına katkıda bulunabilir.
İstilacı türler küresel bir sorundur ve hiç bir ülke bunların etkilerine karşı bağışık değildir. Yeni istilacı türlerin girişini önlemek ve halihazırda mevcut olanları denetlemek ve tedvir etmek için adımlar atmak önemlidir.
4. Birtakım manzaralar niçin istilacı hayvan türlerine karşı daha hassastır?
Bir manzarayı istilacı bir hayvan türünün istilasına karşı daha kırılgan hale getirebilecek bir takım unsur vardır. Bu faktörler şunları ihtiva eder:
- Müsait bir hayat alanının varlığı
- Naturel avcıların yahut rakiplerin olmaması
- Yemek ve suyun mevcudiyeti
- Hayvanın yeni alanlara dağılma kabiliyeti
Ayrıca, insan faaliyetleri istilacı hayvan türlerinin salgın riskini de artırabilir. Bu faaliyetler şunları ihtiva eder:
- Yeni türlerin bir manzaraya tanıtılması
- Naturel hayat alanlarının bozulması
- İklim değişikliği
Bütün bu etkenler bir araya vardığında, istilacı bir hayvan türünün popülasyon oluşturup yeni alanlara yayılması için muhteşem koşullar kaynaklanır.
Bu faktörlerin hayvan türlerinin istilasına iyi mi katkıda bulunabileceğine dair birtakım hususi örnekler şunlardır:
- Kahverengi ağaç yılanı, 1950'lerde insanoğlu tarafınca Guam'a getirildi. Yılanın Guam'da naturel bir avcısı yoktur ve hızla adanın her yerine yayılarak birçok mahalli kuş türünün yok bulunmasına niçin olmuştur.
- Avrupa tavşanı, 1800'lerde insanoğlu tarafınca Avustralya'ya getirildi. Tavşanın Avustralya'da naturel bir avcısı yoktur ve kıtanın her yerine hızla yayılarak tarımsal ürünlere ve mahalli nebat örtüsüne yaygın zararlar vermiştir.
- Asya sazanı, 1970'lerde insanoğlu tarafınca ABD Birleşik Devletleri'ne getirildi. Sazanın ABD Birleşik Devletleri'nde naturel bir avcısı yoktur ve Mississippi Nehri ve kollarına hızla yayılarak mahalli balık popülasyonlarını tehdit etmiştir.
Bunlar istilacı hayvan türlerinin etraf üstünde iyi mi yıkıcı bir etkiye haiz olabileceğine dair bir tek birkaç misal. İstilaya katkıda bulunan faktörleri anlayarak, yeni türlerin getirilmesini önlemek ve mevcut türlerin salgın riskini azaltmak için adımlar atabiliriz.
İstilacı türlerin kontrolü
İstilacı türleri denetim dibine almanın birçok yolu vardır, bunlardan bazıları şunlardır:
- İlk etapta bir manzaraya girmelerini engellemek
- Yerleştikten sonrasında onları bir manzaradan yok etmek
- Mahalli türler ve ekosistemler üstündeki etkilerini azaltmak için bu tarz şeyleri tedvir etmek
Önleme, istilacı türleri denetim etmenin en etken yoludur ve istilacı bir türün bir manzaraya girmesini önlemek, yerleştikten sonrasında onu yok etmekten çoğu zaman daha kolaydır. İstilacı türlerin bir manzaraya girmesini önlemenin birkaç yolu vardır, bunlar içinde şunlar bulunur:
- İstilacı türler açısından ithal edilen nebat ve hayvanların incelenmesi
- İthal edilen nebat ve hayvanlara karantina uygulanması
- Halkın istilacı türler ile alakalı eğitilmesi
Eradikasyon, istilacı bir türün bir manzaradan tamamen kaldırılmasıdır. Eradikasyon çoğu zaman zor ve pahalıdır ve istilacı bir türü tamamen ortadan kaldırmak daima olası değildir. Sadece, eradikasyon birtakım durumlarda başarı göstermiş olabilir ve çoğu zaman istilacı bir türün öteki alanlara yayılmasını önlemenin en iyi yoludur.
Idare, istilacı bir türün mahalli türler ve ekosistemler üstündeki tesirini azaltma sürecidir. Idare, aşağıdakiler şeklinde muhtelif teknikleri içerebilir:
- İstilacı türlerin yayılmasının denetim dibine katılması
- İstilacı bir türün bir manzaradan kaldırılması
- Mahalli türlerin istilacı türlerin etkilerinden korunması
Idare, çoğu zaman bir manzarada yerleşik hale gelen istilacı türleri denetim etmenin en etken yoludur. Idare, istilacı bir türün mahalli türler ve ekosistemler üstündeki tesirini azaltmaya destek olabilir ve ek olarak istilacı türün öteki alanlara yayılmasını önlemeye destek olabilir.
VI. İstilacı türlerin önlenmesi
İstilacı türlerin bir manzaraya girmesini önlemek için yapılabilecek bir takım şey vardır. Bunlar şunları ihtiva eder:
- Yeni istilacı türlerin getirilmesinin önlenmesi. Bu, ithal edilen nebat ve hayvanların zararlılar ve hastalıklar açısından denetlenmesi ve karantina yasalarının uygulanmasıyla yapılabilir.
- Mevcut istilacı türlerin yayılmasını denetlemek. Bu, istilacı türleri manzaradan kaldırarak ve yeni alanlara yayılmalarını önleyerek yapılabilir.
- Mahalli ekosistemleri restore etmek. Bu, istilacı türler için daha azca elverişli bir ortam yaratmaya destek olabilir ve ek olarak istilacı türlerin yayılmasını azaltmaya destek olabilir.
Bu adımları atarak istilacı türlerin hayat alanlarımıza girmesini ve ekosistemlerimize zarar vermesini önlemeye destek olabiliriz.
VII. ABD Birleşik Devletleri'ndeki istilacı türler
İstilacı türler, ABD Birleşik Devletleri'ndeki biyolojik çeşitlilik için büyük bir tehdittir. Kaynaklar için mahalli türlerle rekabet edebilir, ekosistem süreçlerini değiştirebilir ve insan sağlığına ve ekonomiye zarar verebilirler.
Amerika'deki birtakım arazilerin istilacı hayvan türlerine karşı daha kırılgan bulunmasına yol açan faktörlerden bazıları şunlardır:
- İklim: Ilık kışların yaşandığı daha sıcak iklimler, istilacı türlerin hayatta kalmasına daha elverişlidir.
- Habitat parçalanması: Parçalanmış habitatlar, istilacı türlerin yerleşip yayılması için daha çok fırsat yaratır.
- İnsan faaliyetleri: Ulaşım, ziraat ve kalkınma şeklinde insan faaliyetleri, yeni alanlara istilacı türlerin taşınmasına niçin olabilir.
ABD Birleşik Devletleri'ndeki en yaygın istilacı hayvan türlerinden bazıları şunlardır:
- Asya sazanı
- Kahverengi ağaç yılanı
- Avrupa yeşil yengeci
- Aslan balığı
- Yeni Zelanda balçık salyangozu
Bu türler ABD Birleşik Devletleri'nde muhtelif sorunlara yol açmıştır, bunlardan bazıları şunlardır:
- Yerli türlerin yerinden edilmesi
- Ekosistem süreçlerinin değişmesi
- İnsan sağlığına ve ekonomiye zarar
Amerika hükümeti istilacı türler sorununu sökmek için şu adımları atıyor:
- Yeni istilacı türlerin getirilmesinin önlenmesi
- Mevcut istilacı türlerin ortadan kaldırılması yahut denetim dibine katılması
- Mahalli ekosistemlerin tekrar canlandırılması
Bu çabalara karşın, ABD Birleşik Devletleri'ndeki istilacı türler problemi ciddi bir mesele olmaya devam ediyor. Mahalli ekosistemlerimizi ve biyolojik çeşitliliğimizi korumak için yeni istilacı türlerin getirilmesini önlemek ve mevcut istilacı türlerin yayılmasını denetlemek için çalışmaya idame etmek önemlidir.
Kanada'daki istilacı türler
İstilacı türler Kanada'daki biyolojik çeşitlilik için büyük bir tehdittir. Kaynaklar için mahalli türlerle rekabet edebilir, ekosistem süreçlerini değiştirebilir ve yeni hastalıklar getirebilirler. Kanada'daki en zararı dokunan istilacı türlerden bazıları zümrüt kül kurdu, Avrupa yeşil yengeci ve Asya uzun boynuzlu böceğidir.
Kanada'yı istilacı türlere karşı bilhassa savunmasız hale getiren bir takım unsur vardır. Bunlar şunları ihtiva eder:
- Kanada'nın geniş kara parçası ve uzun kıyı şeridi, istilacı türler için oldukca sayıda potansiyel giriş noktası sağlıyor.
- Kanada'nın iklimi nispeten ılımandır ve bu da pek oldukca istilacı türün yaşamasına ve gelişmesine imkan tanır.
- Kanada'nın nispeten düşük nüfus yoğunluğu, istilacı türlerin izlenmesi ve denetim dibine katılması ihtiyaç duyulan daha azca insan olduğu anlamına geliyor.
Kanada Hükümeti istilacı türlerin tehdidini ele almak için iş koşturmacasındadır. Bu çabalar şunları ihtiva eder:
- Yeni istilacı türlerin getirilmesinin önlenmesi.
- Mevcut istilacı türlerin yayılmasının denetim dibine katılması.
- Olası olan her yerde istilacı türlerin ortadan kaldırılması.
Kanada Hükümeti ek olarak istilacı türlerin oluşturduğu tehdit hikayesinde farkındalığı çoğaltmak ve Kanadalıları bu türlerin getirilmesini ve yayılmasını önlemek için adımlar atmaya teşvik etmek amacıyla emekler yürütüyor.
IX. Avrupa'daki istilacı türler
Avrupa'daki muayyen manzaraları istilacı hayvan türlerine karşı daha kırılgan hale getiren bir takım unsur vardır. Bu faktörler şunları ihtiva eder:
- Müsait hayat alanının varlığı
- Naturel avcıların eksikliği
- İnsan faaliyeti yöntemiyle yeni türlerin tanıtılması
Avrupa'daki en yaygın istilacı hayvan türlerinden bazıları şunlardır:
- Amerikan vizonu
- Kahverengi fare
- Ev faresi
- Rakun
- Yabani domuz
Bu türlerin tamamı Avrupa'ya insanoğlu tarafınca getirilmiştir ve hızla muhtelif habitatlara yerleşmişlerdir. Bunlar, aşağıdakiler de dahil olmak suretiyle bir takım soruna niçin olabilir:
- Yerli türlerle rekabet
- Mahalli türlere yönelik avlanma
- Rahatsızlık bulaşması
Avrupa Donanması, istilacı türler sorununu ele almak için çalışıyor. Aşağıdakiler de dahil olmak suretiyle bir takım tedbir alınıyor:
- Yeni türlerin tanıtılmasının önlenmesi
- Mevcut türlerin yayılmasının denetim edilmesi
- İstilacı türlerin ortadan kaldırılması
Bu önlemler, Avrupa'nın biyolojik çeşitliliğini korumak ve ekosistemlerinin sürdürülebilirliğini sağlamak açısından dirimsel ehemmiyet taşıyor.
S: Birtakım manzaralar niçin istilacı hayvan türlerine karşı daha savunmasızdır?
A: Bir manzarayı istilacı bir hayvan türünün istilasına karşı daha kırılgan hale getirebilecek bir takım unsur vardır. Bu faktörler şunlardır:
İklim: İstilacı türlerin naturel hayat alanlarına benzer iklimlere haiz alanlarda yerleşme olasılığı daha yüksektir. Mesela, kahverengi ağaç yılanı, Güneydoğu Asya'nın tropikal yağmur ormanlarına has Guam'da istilacı bir türdür.
Habitat: İstilacı türlerin, naturel avcıların yahut rakiplerin azca olduğu alanlarda yerleşme olasılığı daha yüksektir. Mesela, Avrupa tavşanı, naturel avcıların azca olduğu Avustralya'da istilacı bir türdür.
İnsan faaliyeti: İnsan faaliyeti, istilacı türlerin yerleşmesini kolaylaştıran koşullar yaratabilir. Mesela, zebra midyesinin Büyük Göller'e getirilmesi insan faaliyetinin bir sonucuydu.
S: İstilacı hayvan türlerinin tesirleri nedir?
İstilacı hayvan türlerinin mahalli ekosistemler üstünde bir takım negatif tesiri olabilir. Bu etkisinde bırakır şunları ihtiva eder:
Rekabet: İstilacı türler, yemek, su ve öteki kaynaklar için mahalli türlerle rekabet edebilir. Bu, mahalli türlerin azalmasına yahut hatta yok bulunmasına yol açabilir.
Avlanma: İstilacı türler mahalli türleri avlayabilir ve bu da onların azalmasına yahut yok bulunmasına yol açabilir.
Rahatsızlık: İstilacı türler mahalli ekosistemlere yeni hastalıklar getirebilir, bu da mahalli türlere zarar verebilir yahut onları öldürebilir.
Hayat alanlarının tahribi: İstilacı türler naturel hayat alanlarını tahrip edebilir, bu da naturel türlere zarar verebilir yahut onları öldürebilir.
S: İstilacı hayvan türlerinin doğamıza girmesini iyi mi önleyebiliriz?
İstilacı hayvan türlerinin manzaralarımıza girmesini önlemek için yapılabilecek bir takım şey vardır. Bunlar şunları ihtiva eder:
Yeni türlerin getirilmesinin önlenmesi: Bu, ithal edilen mal ve hayvanların istilacı türler açısından denetlenmesi ve halkın yeni türlerin getirilmesinin riskleri hikayesinde eğitilmesiyle yapılabilir.
Mevcut istilacı türlerin kontrolünün teşvik edilmesi: Bu, istilacı türlerin tuzaklanması, zehirlenmesi yahut başka şekillerde ortamdan uzaklaştırılması yöntemiyle yapılabilir.
Mahalli ekosistemlerin tekrar canlandırılması: Bu, istilacı türler için daha azca elverişli koşullar yaratılmasına destek olabilir.
0 Yorum