Taşkın Suları Manzarayı Değiştiriyor

Taşkın, herhangi bir arazide meydana gelebilecek organik bir tehlikedir, sadece birtakım araziler taşkına ötekilerden daha yatkındır. Taşkına katkıda bulunan bir takım unsur vardır, bunlar içinde şunlar bulunur:

• Topoğrafya: Dik yamaçlı araziler, yumuşak yamaçlı arazilere nazaran su baskınına daha yatkındır. Bunun sebebi, suyun dik yamaçlardan aşağı daha süratli akması ve nehirleri ve akarsuları taşma olasılığının daha yüksek olmasıdır.
• Toprak türü: Fena drenajlı ya da suyla doymuş topraklar, iyi drenajlı olanlara nazaran su baskınına daha yatkındır. Bunun sebebi, suyun fena drenajlı topraklara kolayca sızamaması ve yüzeyde birikerek su baskınına niçin olma olasılığının daha yüksek olmasıdır.
• Nebat örtüsü: Yoğun nebat örtüsüne haiz manzaralar, seyrek nebat örtüsüne haiz manzaralardan daha çok su baskınına dayanıklıdır. Bunun sebebi, nebat örtüsünün su akışını yavaşlatmaya ve suyu toprağa emmeye destek olmasıdır.
• İklim: Yüksek yağış ya da kar yağışı alan bölgelerdeki manzaralar, düşük yağış ya da kar yağışı alan yerlere nazaran taşkına daha yatkındır. Bunun sebebi, daha çok yağışın, taşkına niçin olabilecek daha çok su anlamına gelmesidir.
• İnsan faaliyetleri: Ormanların yok edilmesi, kentleşme ve baraj ve setlerin inşası benzer biçimde insan faaliyetleri de taşkınlara katkıda bulunabilir. Ormanların yok edilmesi, su akışını yavaşlatmaya destek olan nebat örtüsü miktarını azaltarak taşkın riskini artırabilir. Kentleşme, suyun toprağa sızmasını engellemiş olan yollar ve binalar benzer biçimde geçirimsiz yüzeyler oluşturarak taşkın riskini artırabilir. Baraj ve setlerin inşası da su akışını engelleyebilen ve taşmasına yol açabilen suni bariyerler oluşturarak taşkın riskini artırabilir.

Bu faktörlerin birleşimi birtakım manzaraları ötekilerden daha çok su baskınına maruz bırakabilir. Su baskınına katkıda bulunan faktörleri anlayarak, topluluklarımızda su baskını riskini azaltmak için adımlar atabiliriz.

Hususiyet	Tarif
Taşkın riski olan arazi	Topoğrafyası, jeolojisi ya da hidrolojisi sebebiyle su altında kalma olasılığı daha yüksek olan manzaralar
Taşkınların sebepleri	Yoğun yağış, kar erimesi ya da kasırga benzer biçimde organik afetler; ya da ormansızlaşma, fena drenaj ya da taşkın yataklarında büyüme benzer biçimde insan faaliyetleri
Taşkın önleme	Taşkın riskini azaltmak için taşkın yatağı bayındır planı, setler, barajlar ve taşkın duvarları benzer biçimde alınan önlemler
Taşkın riski	Tarihsel sel, topografya ve hidroloji benzer biçimde faktörlere bağlı olarak muayyen bir bölgede sel meydana gelme olasılığı
Su baskını çözümleri	Taşkın sigortası, afet yardımı ve taşkın hazırlığı benzer biçimde taşkınların etkilerini azaltmak için alınan önlemler

II. Taşkınların sebepleri

Taşkınlara katkıda bulunabilecek bir takım unsur vardır, bunlardan bazıları şunlardır:

• Topoğrafya: Su, yokuş aşağı daha süratli akmış olduğu ve dere ve akarsuları taşma olasılığı daha yüksek olduğundan, dik yamaçlı alanlarda taşkın meydana gelme olasılığı daha yüksektir.
• Arazi kullanması: Taşkın yataklarındaki gelişmeler, yağmur suyunu emebilen organik nebat örtüsünün miktarını azalttığı ve su akışını yavaşlattığı için taşkın riskini artırabilir.
• İklim değişikliği: İklim değişikliğinin seller de dahil olmak suretiyle aşırı hava olaylarının sıklığını ve yoğunluğunu çoğaltması planlanıyor.

Bu faktörler birbirleriyle etkileşime girerek sel için muhteşem bir fırtına yaratabilir. Mesela, dik yamaçlara haiz ve geçirimsiz yüzeylerle (beton ve asfalt benzer biçimde) geliştirilmiş bir bölgenin, nebat örtüsüyle kaplı hafifçe yamaçlara haiz bir bölgeye nazaran yoğun yağış esnasında sel yaşama olasılığı daha yüksektir.

Taşkınların birtakım hususi sebepleri şunlardır:

• Yağış: Yoğun yağış, taşkınların en yaygın nedenidir. Yağış, toprağın emme kapasitesini aştığında, fazla su nehirleri ve akarsuları taşarak taşkınlara niçin olabilir.
• Kar Erimesi: Kar erimesi, bilhassa süratli bir halde meydana gelirse, su baskınlarına da niçin olabilir. Kar süratli bir halde eridiğinde, nehirlerin ve akarsuların taşmasına niçin olabilir.
• Gelgit taşkını: Gelgit taşkını, yüksek gelgitlerin fırtına dalgalarıyla birleşerek kıyı bölgelerinde taşkınlara niçin olmasıyla meydana gelir.
• Baraj yıkılması: Baraj yıkılması, büyük oranda suyun aşağı akış alanına salınmasına niçin olabileceğinden su baskınlarına da yol açabilir.

III. Taşkınların tesirleri

Taşkınlar topluluklar, işletmeler ve bireyler üstünde yıkıcı etkilere haiz olabilir. Taşkınların en yaygın etkilerinden bazıları şunlardır:

• Mülk hasarı: Su baskınları evlere, işyerlerine ve öteki yapılara zarar verebilir ya da onları yok edebilir.
• Can kaybı: Su baskını boğulmaya, hipotermiye ve öteki yaralanmalara niçin olabilir.
• Ekonomik deforme: Sel baskınları işletmeleri, ulaşımı ve öteki temel hizmetleri aksatabilir.
• Çevresel zarar: Taşkınlar ekosistemlere zarar verebilir ve su kaynaklarını kirletebilir.
• Sosyal çalkantı: Sel baskınları, insanların evlerini ve yaşadıkları camiası terk etmesine ve sosyal huzursuzluğa yol açabilir.

Taşkınların tesirleri, taşkının şiddetine, taşkının yerine ve camianın kırılganlığına bağlı olarak değişebilmektedir.

Birtakım araziler niçin su baskınlarına daha yatkındır?

Taşkınlara katkıda bulunan muhtelif faktörler vardır, bunlar içinde şunlar yer alır:

• Topoğrafya: Dik yamaçlı ya da alçak alanlarda su, daha süratli akmış olduğu ve daha basit biriktiği için su baskınına uğrama olasılığı daha yüksektir.
• Toprak tipi: Fena drenaja haiz ya da suya doymuş topraklar da su baskınlarına niçin olabilir, şu sebeple suyu iyi drenaja haiz topraklar kadar iyi ememez ve tutamazlar.
• Nebat örtüsü: Nebat örtüsü, suyu emmeye ve tutmaya destek olabilir ve bu da su baskını riskini azaltabilir. Sadece ormansızlaşma, suyu emecek ve tutacak daha azca nebat örtüsü olduğundan su baskını riskini artırabilir.
• İklim değişikliği: İklim değişikliği, daha sık ve yoğun yağışlar da dahil olmak suretiyle daha aşırı hava vakalarına yol açıyor. Bu, daha kısa bir müddette daha çok suyun düşmesine imkan sağlamış olduğu için sel riskini artırabilir.

Taşkınlara karşı en savunmasız arazi türleri şunlardır:

• Dere vadileri: Nehirler ve akarsular organik drenaj kanallarıdır ve yoğun yağış ya da kar erimesi esnasında hızla taşabilirler.
• Kıyı yerleri: Kıyı yerleri, kasırgalar ve öteki kuvvetli fırtınaların niçin olduğu büyük dalgalar olan fırtına dalgalarından meydana gelen su baskınlarına karşı savunmasızdır.
• Kentsel alanlar: Kentsel alanlar çoğu zaman organik olarak taşkınlara meyilli alanlar olan taşkın yatakları üstüne inşa edilir. Kentsel alanlar büyüdükçe taşkın yataklarına saldırı edebilir ve bu da taşkın riskini artırabilir.

Taşkın riskini azaltmak için yapılabilecek birçok şey vardır, bunlardan bazıları şunlardır:

• Taşkın yataklarının geliştirilmesi: Taşkın yatakları setler, barajlar ve öteki taşkın denetim yapıları inşa edilerek korunabilir.
• Drenajın iyileştirilmesi: Drenaj sistemleri, bir alanda biriken su miktarını azaltmaya destek olabilir ve bu da su baskını riskini azaltabilir.
• Geçirimsiz yüzeylerin azaltılması: Beton ve asfalt benzer biçimde geçirimsiz yüzeyler suyu ememez ve bu da su baskınına yol açabilir. Geçirimsiz yüzeyleri çim ve bahçeler benzer biçimde geçirgen yüzeylerle değişiklik yapmak, su baskını riskini azaltmaya destek olabilir.
• Nebat örtüsünün teşvik edilmesi: Nebat örtüsü, suyun emilmesine ve tutulmasına destek olabilir, bu da su baskını riskini azaltabilir.

Bu adımları atarak sel riskini azaltmaya ve toplumlarımızı bu organik afetin yıkıcı etkilerinden korumaya destek olabiliriz.

Birtakım araziler niçin su baskınlarına daha yatkındır?

Taşkınlara katkıda bulunan muhtelif faktörler vardır, bunlar içinde şunlar yer alır:

• Topoğrafya: Dik yamaçlı ya da alçak alanlar su altında kalma olasılıkları daha yüksek olduğu için su baskınına daha yatkındır.
• Toprak tipi: Fena drenaja haiz ya da suya doymuş topraklar, fazla suyu ememediği için su altında kalma olasılığı daha yüksektir.
• Nebat örtüsü: Nebat örtüsü suyun emilmesine ve tutulmasına destek sunar, bu yüzden yoğun ormanlık alanların su altında kalma olasılığı daha düşüktür.
• İklim: İklim değişikliği, sel riskini artırabilecek daha sık ve yoğun yağışlar da dahil olmak suretiyle daha aşırı hava vakalarına yol açıyor.

Taşkınlara karşı en savunmasız arazi türleri şunlardır:

• Dere vadileri
• Kıyı yerleri
• Alçak alanlar
• Fena drenaja haiz alanlar
• Dik yamaçlı alanlar

Taşkın riskini azaltmak için yapılabilecek birçok şey vardır, bunlardan bazıları şunlardır:

• Taşkın yataklarının geliştirilmesi: Taşkın yatakları, organik olarak taşkına meyilli arazi alanlarıdır. Bu alanlar, setler ya da taşkın duvarları inşa etmek benzer biçimde taşkın riskini en aza indirecek biçimde geliştirilerek taşkın riski azaltılabilir.
• Drenajı iyileştirme: Drenaj sistemleri, suyun taşkına eğilimli alanlardan uzaklaştırılmasına destek sunar. Drenaj sistemlerini iyileştirerek, taşkın riski azaltılabilir.
• Ağaç dikimi: Ağaçlar suyun emilmesine ve tutulmasına destek sunar, bu yüzden taşkınlara meyilli alanlara ağaç dikmek taşkın riskini azaltmaya destek olabilir.
• Sel ikazları yayınlandığında insanları tahliye etmeye teşvik etmek: Sel ikazları yayınlandığında, hemen tahliye etmek önemlidir. Tahliye olarak, bir sel sebebiyle faydalanma ya da ölme riskinizi azaltabilirsiniz.

Taşkın yıkıcı bir vaka olabilir, sadece riski azaltmak için yapılabilecek bir takım şey vardır. Taşkın riskini azaltmak için adımlar atarak kendinizi, ailenizi ve topluluğunuzu korumaya destek olabilirsiniz.

6. Birtakım araziler niçin su baskınlarına daha yatkındır?

Taşkınlara katkıda bulunabilecek bir takım unsur vardır, bunlardan bazıları şunlardır:

• Topoğrafya: Dik yamaçlı ya da alçak alanlarda bulunan arazilerin su baskını yaşama olasılığı daha yüksektir.
• Toprak tipi: Fena drenaja haiz ya da yüksek su içeriğine haiz toprakların su altında kalma olasılığı daha yüksektir.
• Nebat örtüsü: Yoğun nebat örtüsüne haiz araziler, yağmur suyunu emmeye ve sel riskini azaltmaya destek olabilir.
• İklim: İklim değişikliği, sel riskini artırabilecek daha sık ve yoğun yağışlar da dahil olmak suretiyle daha aşırı hava vakalarına yol açıyor.

Taşkınlara karşı en savunmasız arazi türleri şunlardır:

• Dere vadileri
• Kıyı yerleri
• Kentsel alanlar
• Ormanlık alanlar
• Ziraat alanları

Taşkın riskini azaltmak için yapılabilecek birçok şey vardır, bunlardan bazıları şunlardır:

• Taşkın yataklarının geliştirilmesi
• Set ve taşkın duvarları inşa etmek
• Drenaj sistemlerinin kurulumu
• Nebat örtüsünün büyümesini teşvik etmek
• Halkın sel riskleri hikayesinde eğitilmesi

Bu adımları atarak sel riskini azaltmaya ve toplumlarımızı bu organik afetin yıkıcı etkilerinden korumaya destek olabiliriz.

Sel felaketinden iyi mi kurtulursunuz?

Su baskını yıkıcı bir vaka olabilir, sadece ondan kurtulmak için atabileceğiniz adımlar vardır. İşte birkaç ipucu:

• Güvende kalınca. Sel riski olan bir bölgedeyseniz, gerekirse tahliye olmaya hazır olun.

• Kayıplarınızı belgelendirin. Hasarlı eşyalarınızın fotoğraflarını çekin ve yapmış olduğunuz herhangi bir tamir ya da değişiklik için makbuzları saklayın.

• Federal afet yardımına başvurun. Federal Acele Vaziyet Idare Ajansı (FEMA), geçici mesken, ev onarımları ve öteki harcamalar için hibeler de dahil olmak suretiyle insanların afetlerden kurtulmalarına destek olmak için muhtelif programlar sunar.

• Sigorta şirketinizle iletişime geçin. Sel sigortanız var ise, olası olan en yakın zamanda bir talepte bulunun.

• Topluluğunuzdan mali yardım isteyin. Birçok camia, selden etkilenen insanlara yardım etmek için programlar sunar.

• Gelecekteki su baskınlarını önlemek için adımlar atın. Su baskınına dayanıklı peyzaj yaptırın, evinizi su baskını yatağının üstüne yükseltin ve su baskını sigortası satın alın.

Taşkınlardan kurtulmak uzun ve sıkıntılı bir süreç olabilir, sadece bir tek olmadığınızı anımsamak önemlidir. Bu zor tarihi atlatmanıza destek olacak birçok kaynak mevcuttur.

VIII. Sel mağdurlarına yönelik kaynaklar

Aşağıdaki kaynaklar sel mağdurlarına yardım sağlayabilir:

Bu kaynaklar, sel mağdurlarının kayıplarını telafi etmelerine destek olmak için mali yardım, mesken yardımı ve öteki destekleri sağlayabilir.
Sorular ve Cevapları

Taşkınlara yol açan faktörler nedir?

Taşkınlara katkıda bulunabilecek bir takım unsur vardır, bunlardan bazıları şunlardır:

• Topoğrafya: Arazinin şekli su akışını etkileyebilir ve birtakım alanları su baskınına daha yatkın hale getirebilir. Mesela, dik yamaçlı alanlarda ani su baskını yaşanma olasılığı daha yüksekken, düz arazili alanlarda yavaş hareket eden dere taşkınları yaşanma olasılığı daha yüksektir.
• Arazi kullanması: Arazinin kullanım şekli de su baskını riskini etkileyebilir. Mesela, yollar ve binalar benzer biçimde geçirimsiz yüzeylerle geliştirilen alanların, nebat örtüsüyle kaplı alanlara nazaran su basması olasılığı daha yüksektir.
• İklim değişikliği: İklim değişikliği ek olarak daha sık ve şiddetli taşkınlara katkıda bulunan bir faktördür. Yükselen sıcaklıklar, kar örtüsünün ilkbaharda daha erken erimesine niçin oluyor ve bu da ilkbahar çözülmesi esnasında daha çok taşkına yol açabilir. Ayrıca, iklim değişikliği ek olarak daha yoğun yağış vakalarına yol açıyor ve bu da taşkınlara niçin olabilir.

Taşkınlara karşı en savunmasız arazi tipleri hangileridir?

Taşkınlara karşı en savunmasız arazi türleri şunlardır:

• Alçak alanlar: Taşkın yatağının altında kalan alanlar taşkınlara karşı daha savunmasızdır.
• Dik yamaçlı alanlar: Dik yamaçlı alanlarda ani sel baskınları yaşanma olasılığı daha yüksektir.
• Fena drenaja haiz yerler: Fena drenaja haiz bölgelerde yoğun yağışlar esnasında su baskını yaşanma olasılığı daha yüksektir.
• Yoğun nebat örtüsüne haiz alanlar: Yoğun nebat örtüsüne haiz alanlar yağmuru emmeye ve taşkın riskini azaltmaya destek olabilir. Sadece nebat örtüsü kaldırılırsa taşkın riski artabilir.

Taşkın riskini azaltmanın yolları nedir?

Taşkın riskini azaltmak için yapılabilecek birçok şey vardır, bunlardan bazıları şunlardır:

• Yeşil altyapının gelişimini teşvik edin: Yağmur bahçeleri ve sulak alanlar benzer biçimde yeşil altyapı, yağışın emilmesine ve sel riskinin azaltılmasına destek olabilir.
• Organik taşkın yataklarını koruyun ve onarın: Organik taşkın yatakları, su akışını yavaşlatmaya ve taşkın riskini azaltmaya destek olabilir.
• Drenaj sistemlerini iyileştirin: Drenaj sistemleri, suyu evlerden ve işyerlerinden uzaklaştırmaya ve su baskını riskini azaltmaya destek olabilir.
• Evleri ve işyerlerini taşkın yatağının üzerine yükseltin: Evleri ve işyerlerini taşkın yatağının üzerine yükseltmek, onları su baskınlarından korumaya destek olabilir.

Taşkın, topluluklar ve bireyler üstünde yıkıcı etkilere haiz olabilen ciddi bir tehlikedir. Taşkınların nedenlerini, değişik manzaraların yüz yüze olduğu riskleri ve taşkın riskini azaltma yollarını anlayarak, kendimizi ve topluluklarımızı bu tehlikeden korumak için adımlar atabiliriz.

Sorular ve Cevapları

S: Sel baskınlarının en yaygın üç sebebi nedir?

A: Taşkınların en yaygın üç sebebi şunlardır:

• Aşırı yağış
• Süratli kar erimesi
• Baraj yıkılması

S: Taşkınlara karşı en savunmasız olan arazi tipleri hangileridir?

A: Taşkınlara karşı en savunmasız arazi türleri şunlardır:

• Alçak alanlar
• Fena drenaja haiz alanlar
• Dik yamaçlı alanlar
• Yoğun nebat örtüsüne haiz alanlar

S: Taşkın riskini azaltmanın yolları nedir?

A: Taşkın riskini azaltmak için yapılabilecek birçok şey vardır, bunlardan bazıları şunlardır:

• Taşkın yatağı bayındır yönetmeliklerinin geliştirilmesi
• Taşkın denetim yapıları inşa etmek
• Ev sahiplerini mülklerini su baskınlarından korumak için tedbir almaya teşvik etmek
• Halkın sel riskleri hikayesinde eğitilmesi